ΣΑΒΒΑ ΠΑΥΛΟΥ: Φιλολογικά Μελετήματα

     ΕΚΔΟΣΕΙΣ      

Στον ανά χείρας τόμο περιλαμβάνονται εισηγήσεις που διαβάστηκαν, τα τελευταία είκοσι πέντε χρόνια, σε συνέδρια και εκδηλώσεις στην Κύπρο, την Ελλάδα και το εξωτερικό, καθώς και διάφορα άλλα φιλολογικά σημειώματα. Δεν προχώρησα σε αναθεωρήσεις, προσθήκες και διάφορες άλλες αλλαγές - παρ' όλον ότι κάποιες επαναλήψεις, συγγνωστές και κατανοητές όταν σημειώνονται σε εισηγήσεις που απέχουν χρονικά, σε ένα συγκεντρωτικό τόμο φαίνονται, κάποτε, ενοχλητικές. Τα κείμενα, λοιπόν, εμφανίζονται όπως ακριβώς δημοσιεύτηκαν, γιατί αυτού του τύπου τα βιβλία, που συγκεντρώνουν άρθρα και εισηγήσεις αρκετών χρόνων, τα θεωρώ απλώς ως μαρτυρία και τεκμήριο τάσεων, καταθέσεων και ερευνητικών ροπών μιας εποχής - ένας θερισμός που μπορεί να βοηθήσει τους επόμενους μελετητές, που θα προχωρήσουν στο αλώνισμα και το λίχνισμα, για επαρκέστερες και διεισδυτικότερες προσεγγίσεις

 (από το εισαγωγικό σημείωμα του συγγραφέα)

Εγώ, πάντως, παρότι θα ήθελα, και μάλιστα διακαώς, να προχωρήσω στο αλώνισμα και το λίχνισμα, προτίμησα να ασπαστώ, ξανά, την απλή και, ως εκ τούτου, εξαιρετικά ενδιαφέρουσα, ιδιότητα του αναγνώστη και να ταξιδέψω, μέσα από τα μεστά, λογοτεχνικά, αισθητικά και φιλοσοφικά, κείμενα του Σάββα Παύλου σε εποχές και κοντινές και μακρινές, παρότι, ειλικρινά, δεν είμαι βέβαιος, και ποτέ δεν ήμουν βέβαιος, για την έννοια, και τις διαστάσεις του χρόνου.

Ο Σάββας Παύλου με αφοπλιστική ειλικρίνεια, ευθύς και ντόμπρος, διαλεκτικός οπωσδήποτε, κάτι που, για εμένα, αποτελεί ύψιστη αρετή για κάθε ερευνητή, μελετητή ή συγγραφέα, συγκεντρώνει σε αυτό τον τόμο εισηγήσεις και σημειώματα που φέρουν την υπογραφή του. Διάβασα τα κείμενα ένα προς ένα και θαύμασα το σφρίγος και την οξυδέρκειά τους. Κυρίως, όμως, θαύμασα το γνωσιολογικό υπόβαθρο του Σάββα Παύλου προς τον οποίο οφείλω και ιδιαίτερες ευχαριστίες διότι, διά των γραπτών του, έμαθα πράγματα που αγνοούσα εντελώς και, συνεπώς, στην περίπτωσή μου εφαρμόστηκε κατά γράμμα η ρήση: «γηράσκω αεί διδασκόμενος».

Ο συγγραφέας δεν εγκαταλείπει στιγμή τις εθνικές του ευαισθησίες, οι οποίες αποτυπώνονται με ευκρίνεια ακόμα και στις συλλαβές του, δίνοντας βαρύτητα στην έννοια «πατρίδα», και δη στην πληγωμένη πατρίδα μας χωρίς, πάντως, να αγνοεί, ή να υποτιμά, και την ανάγκη μιας ηθικά εξασφαλισμένης παγκοσμιοποίησης. Κι επειδή όλα, μα όλα, είναι υποκειμενικά, επιτρέψτε μου να ομολογήσω ότι το κείμενο που με σκλάβωσε, και με συγκίνησε σε υπέρτατο βαθμό, φέρει τον τίτλο: «Η θυσία και η σταύρωση της Τηλλυρίας στην Ελληνική ποίηση (πρώτη προσέγγιση)».

*Κέντρο Μελετών Ιεράς Μονής Κύκκου. 2014

Το καλοκαίρι του 1964 έγιναν σφοδρές συγκρούσεις στην Τηλλυρία

Μέσα στα πλαίσια των σχεδιασμών του τουρκικού επεκτατισμού, (για υποκίνηση τουρκοκυπριακής ανταρσίας, επέμβαση στο νησί και διχοτόμηση της Κύπρου), στην περιοχή δημιουργήθηκε θύλακας, υπό τον άμεσο έλεγχο Τούρκων αξιωματικών, που είχε ως βάση του τα χωριά Κόκκινα και Μανσούρα, τα οποία είναι παραθαλάσσια. Ο θύλακας αυτός αποτελούσε ουσιαστικά προγεφύρωμα της Τουρκίας στην Κύπρο, αφού της έδινε τη δυνατότητα να αποστέλλει, μέσω άμεσης θαλάσσιας σύνδεσης, πολεμικό υλικό και άνδρες στο νησί.

Ο κίνδυνος για επέκταση του θύλακα ήταν επικείμενος, οι προκλήσεις των στασιαστών ήταν συνεχείς και έμπαινε επιτακτικά θέμα ασφάλειας των Ελλήνων κατοίκων της περιοχής. Όταν η Εθνική Φρουρά προσπάθησε να αποσοβήσει τον κίνδυνον αυτόν, η Τουρκία επενέβη στρατιωτικά μέσω της πολεμικής της αεροπορίας, και βομβάρδισε ολόκληρη την περιοχή, από τον Ξηρό μέχρι τον Πύργο. Οι καταστροφές (νεκροί, τραυματίες και ισοπεδώσεις) ήσαν πρωτοφανείς για την κυπριακή εμπειρία και οι βομβαρδισμοί της Τηλλυρίας, τον Αύγουστο του 1964, από την τουρκική αεροπορία, αποτελούν τομή στην κυπριακή ιστορία.

[...Το 1972, δημοσιεύεται από τον Σπύρο Παπαγεωργίου η ποιητική σύνθεση Αγία Τηλλυρία. Η επιτυχημένη, πιστεύω, μελοποίηση του έργου αυτού, από τον συνθέτη Γιώργο Κοτσώνη, το έκανε ευρύτερα γνωστό. Δεν έχουμε, λοιπόν, στην περίπτωση αυτήν της ποίησης του Σπύρου Παπαγεωργίου την εν τω άμα εκδίπλωση συναισθημάτων και ποιητικών ανταποκρίσεων για το φρικιαστικό έγκλημα του τουρκικού επεκτατισμού. Έχουν περάσει οκτώ χρόνια από τους βομβαρδισμούς και ο ποιητής διαπραγματεύεται το θέμα του με ωριμότητα, πιο σύνθετα και νηφάλια, σε μια «ρωμαλέα ποιητική σύνθεση για την Τηλλυρία». Όπως ανέφερε ο Άντης Περνάρης στη βιβλιοπαρουσίαση του έργου, ο ποιητής «οκτώ χρόνια ανάδευε μέσα στην ψυχή του τις σκέψεις, τα συναισθήματα και τις ματωμένες εμπειρίες όσο που ζυμώθηκε το τραγούδι που μας δίνει σήμερα στην «Αγία Τηλλυρία». Ο Σπύρος Παπαγεωργίου, ως δημοσιογράφος της εφημερίδας Ελευθερία, ήταν εκεί στην Τηλλυρία κατά τη διάρκεια των γεγονότων. Η ποιητική του σύνθεση είναι πόνος ψυχής για το άδικο, μνημόσυνο για όσους χάθηκαν, μοιρολόι της μάνας και του πατέρα για το χαμένο παιδί, της γυναίκας για το χαμένο ταίρι της, πίκρα για την κατάντια της καμένης φύσης.

Στην Τηλλυρία δεν τραγουδάνε πια τα πεύκα
-μαύροι καμένοι σκελετοί, μορφές θανάτου -
τ' ακρωτηριασμένα και θεόγυμνα κλαδιά τους
την ηρεμία γρατσουνούν των ουρανών.
Δεν τραγουδάνε πια τα πεύκα,
ο αγέρας δεν βρίσκει τις βελονωτές χορδές
να πλέξει το μακρόσυρτο τραγούδι (σ.σ.55-56).

  ΑΝΤΡΕΑΣ ΚΟΥΝΙΟΣ

- από το: http://www.alfanews.com.cy/