Σωτήρη Τσόγκα «Των Ονείρων, των Ερώτων, της Μοναξιάς και του Θανάτου, Τα Ποιήματα»

  ΠΟΙΗΣΗ...............    

Σωτήρη Τσόγκα 

«Των Ονείρων, των Ερώτων, 

της Μοναξιάς και του Θανάτου, 

Τα Ποιήματα», 

Αθήνα, 2013

του Φίλιππου Νικολόπουλου

Α/τή Καθηγητή Κοινωνιολογίας 

Παν. Ινδιανάπολης , 

Μέλους της Εταιρείας Ελλήνων Λογοτεχνών 

Μια έντονη υπαρξιστική διάσταση αναδύεται απ’ την τελευταία ποιητική συλλογή με τον τίτλο «των Ονείρων, των Ερώτων, της Μοναξιάς και του Θανάτου, τα Ποιήματα» του γνωστού σκηνοθέτη και ηθοποιού Σωτήρη Τσόγκα. Πολλά τα αισθήματα και οι υπαρξιακές καταστάσεις που εκφράζονται ποιητικά, αλλά όλο αυτό το βιωματικό πολύπτυχο κινείται κυρίως ανάμεσα στους πόλους της αναζήτησης μιας αυθεντικής ζωής, της απουσίας μιας κοινωνίας που θα μπορούσε να γεμίσει ανθρώπους καμωμένους για «μεγάλες συναντήσεις», της προσπάθειας για ερωτική λύτρωση, της σχεδόν αναπόφευκτης μοναξιάς και του θανάτου.

Η αίσθηση πικρών βιωμάτων και μιας ομολογημένης πορείας μέσα σε πεδία μοναξιάς είναι φανερή. Ωστόσο πρόκειται για μια αίσθηση που παντρεύεται μ’έναν άνεμο ελευθερίας και περηφάνιας, («…Νυν και αεί Ελεύθεροι»), μια αίσθηση που τελικά καταφάσκει στη δυναμική της ζωής και δεν αίρει την ανθοφορία του έρωτα. Τα ξέφωτα του έρωτα και άλλες λυρικές ποιητικές κορυφώσεις συμπληρώνουν αυτόνομα το αίσθημα της πικρίας που δικαιολογημένα κατακλύζει τον ποιητή από άλλες «απουσίες» («Πέραν του Καλού», «Τι κι’ άν» κ.ά.), από έκδηλα στοιχεία κοινωνικής παρακμής («…διασχίζοντας την θορυβώδη, βάρβαρη και σιχαμερή εποχή μας…) και οδυνηρές προσωπικές εμπειρίες.

Τα πλούσια ανθρώπινα αισθήματα κι η ευαισθησία απέναντι στον πόνο και την αδικία, όσο κι αν βάλλονται, δεν οδηγούνται στον δρόμο της «παραίτησης», αλλά επιμένουν, μετασχηματισμένα σε φιλοσοφημένη διάθεση, σε «ελεήμονα» συμπάθεια χωρίς προσκολλήσεις, σε πλούσιες αναφορές αξιοπρέπειας, μεγαλοψυχίας και καλοσύνης και σε επίμονα όνειρα μιας κοινωνίας ελεύθερης, δίκαιης, ειρηνικής («Νέα Διαθήκη»). Το υποκειμενικό βιωματικό στοιχείο (αρνητικό ή θετικό) δεν κυριαρχεί αποκλειστικά, αλλά διαπλέκεται σαφώς με πλούσιες κοινωνικές αναφορές, που περιέχουν όχι μόνο τη διάσταση της δίκαιης αγανάκτησης αλλά και όραμα αναγέννησης και κοινωνικής επαναθεμελίωσης. («Η Μπαλάντα της Προσφυγιάς», «Ιστορίες Ένδοξων Φονιάδων» «Εξουσία Μήτηρ Πάσης Κακίας», «Ζωντανοί Νεκροί», «Ονειρεύομαι», «Νέα Διαθήκη» κ.α.). Έτσι στο εκκρεμές ανάμεσα στο απομονωμένο ατομικό βίωμα και στο αγκάλιασμα του κοινωνικού το δεύτερο μάλλον κερδίζει έδαφος (ή τουλάχιστον έτσι το ερμηνεύει ο υποφαινόμενος).

Βέβαια σε πολλά ποιήματα η θανατοκεντρική ροπή είναι φανερή ενώ σε άλλα υποδηλώνεται («Του Ονείρου, του Έρωτα και του Θανάτου», «Ορειβατώ Βεβαρυμένος», «Αιώνιος Γάμος», «Όμορφος Θάνατος», «Έθιμα Θανάτου», κ.α.). Και μια τέτοια ροπή μπορεί να θεωρηθεί σαφής ένδειξη απαισιοδοξίας ή καταθλιπτικών αδιεξόδων. Το πνεύμα της άρνησης της ζωής, λοιπόν, τελικά επικυριαρχεί; Δεν θ’ απαντούσα θετικά στο ερώτημα, αν λάβω υπόψη μου αυτό που εξαρχής τόνισα στην κριτική μου, δηλ. την «υπαρξιστική» διάσταση, διάσταση με την οποία πλαισιώνεται και το στοιχείο του θανάτου, όπως και το ότι η αναφορά σ’ αυτόν γίνεται και μ’ ένα πνεύμα λεβεντιάς («Θέλω να πεθάνω/ανεξάρτητος, αυτόνομος, αγέρωχος/ΜΟΝΟΣ/… Ατρόμητος, χωρίς παρελθόν, χωρίς μέλλον…),πανθεϊστικής και αναγεννησιακής διάθεσης («Όταν Ξαναγεννηθώ», «Το Όνειρο της Ζωής και του Θανάτου») και άφατης υπαρξιακής ωρίμανσης(«Ορειβατώ Βεβαρυμένος»). Στο πλατύ υπαρξιακό τόξο ο θάνατος οράται όχι ακριβώς ως εχθρός της ζωής αλλά ως συμπλήρωμα της, ως ορίζουσα ωριμότητάς της.

Ο Σ.Τ. υιοθετεί σύγχρονη ποιητική γραφή ελεύθερου στίχου, αλλά μη παραμελώντας την αισθητική της γραφής με προσεκτικά επιλεγμένες λέξεις και με σφιχτή δομή στίχου.

Τελειώνοντας θα ήθελα να παρατηρήσω ότι στο τελικό μήνυμα του ο ποιητής αφήνει οπωσδήποτε «ένα παράθυρο ανοικτό» στην κατάφαση του υπαρξιακού γίγνεσθαι, πέρα απ’ τις βαθειές απογοητεύσεις και την οργή που αισθάνεται απ’ τους εξουσιαστές και τους τυράννους… «τους υπηρέτες του χρυσίου και τα αργυρώνητα ερπετά…». Αλλά πρόκειται για μια κατάφαση που μπορείς να την αισθανθείς μόνο με ανοικτές φτερούγες και με καρδιά που διαχέεται στη «μεταμόρφωση του φωτός» και στον θείο έρωτα της «Σταύρωσης με την Ανάσταση». Το ισχυρό του μήνυμα ξεπηδά «απ’ τις συσσωρευμένες στάχτες των εμπειριών του» και πορεύεται μαζί με τον «Νυμφίο/που έρχεται απύρετος/από τα ζέοντα σπλάχνα/της μητέρας γης».

____________

* Προδημοσίευση από την εφημερίδα "Αρκαδικό Βήμα" Ιούλιος 2014, αρ. φ. 256